Mapa - Świsłocz (rejon świsłocki) (Svislach)

Świsłocz (, Swisłacz,, Swisłocz) – miasto w zachodniej części Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, 15 km od granicy z Polską, centrum rejonu świsłockiego. W 2010 roku miało 6,9 tys. ludności.

Świsłocz po raz pierwszy pojawia się w źródłach w 1256 roku w Latopisie Ipatijewskim. W połowie XIV wieku niezależne księstwo świsłockie zostało podbite przez Wielkie Księstwo Litewskie. Miejscowość rozwijała się dzięki wygodnemu położeniu geograficznemu. Miasto królewskie lokowane przed 1523 rokiem, położone było w powiecie wołkowyskim. W 1560 roku przy miejscowym kościele kalwińskim powstała szkoła. Od 1563 roku Świsłocz wraz z okolicami weszła w posiadanie Jana Hieronima Chodkiewicza, który w 1572 roku odstąpił je w zamian za miasteczko Lachowicze. W 1581 roku ponownie stało się własnością Chodkiewiczów, którzy w 1594 roku sprzedali je Sebastianowi Pakoszowi. Od 1666 roku należało do pruskiego szlachcica Krishpin-Kirshenstein, który zbudował tam kościół (w latach 70. XIX wieku uwieczniony przez Napoleona Ordę) i otworzył przy nim szkołę. W 1668 roku podskarbi wielki litewski Hieronim Kryszpin-Kirszensztein z małżonką Anną z Młockich odbudowali i uposażyli kościół w Świsłoczy.

Od 1754 roku Świsłocz należała do Romerów, od 1778 roku do Wincentego Tyszkiewicza, senatora i męża Marii Teresy z Poniatowskich. Doszło wówczas do przebudowy miasta, wyznaczenia w centrum dużego rynku, miejsca słynnych jarmarków. W Świsłoczy powstał wówczas teatr, zwierzyniec i park. Świsłocz, będący własnością magnacką położony był w końcu XVIII wieku w hrabstwie świsłockim w powiecie wołkowyskim województwa nowogródzkiego.

W 1805 roku Tyszkiewicz ufundował słynne gubernialne gimnazjum, w którym w 1825 roku nauczycielem historii był Jan Czeczot. W 1845 rok gimnazjum utraciło status gubernialnego, a następnie za poparcie powstania styczniowego zostało zredukowane do progimnazjum. W 1876 roku na jego bazie otwarto Świsłockie Seminarium Nauczycielskie, istniejące do 1921 roku. Do najbardziej znanych absolwentów gimnazjum należeli: Napoleon Orda, Konstanty Kalinowski, Romuald Traugutt, Wiktor Heltman, Józef Ignacy Kraszewski. W XIX wieku Świsłocz należała do Pusłowskich i Krasińskich. W Świsłoczy często bywała Eliza Orzeszkowa.

W czasach II Rzeczypospolitej Świsłocz była siedzibą gminy wiejskiej w powiecie wołkowyskim i wchodziła w skład województwa białostockiego.

W 1929 miasto było siedzibą Sądu Grodzkiego. Były tu dwa kościoły katolickie, cerkiew i cztery synagogi. Jedna z nich jest zachowana do dziś i pełni rolę kinoteatru.

Po 17 września 1939 roku pod okupacją ZSRR. 26 czerwca 1941 roku została zajęta przez wojska niemieckie. W listopadzie 1942 roku zlikwidowano świsłockie getto i rozstrzelano 1536 Żydów. W lipcu 1944 Świsłocz zajęły wojska radzieckie.